خیلی از خانم ها و گاهی آقایان با ملاسما دست و پنجه نرم می کنند. لک های تیره سمجی که بسیار پایدارند و به این آسانی ها دست از سر مبتلا برنمیدارند. ملاسما شکل بحرانی از لک بر روی صورت می تواند یکی از آزاردهنده ترین تجربه ها برای افراد مبتلا باشد.

پس در این یادداشت همراه من، دکتر فرناز فضلعلی، محقق و پژوهشگر حوزه شیمی مواد آرایشی و بهداشتی  باشید تا این بیماری را بیشتر بشناسیم و راه های درمان آن را بررسی کنیم.

ملاسما چیست؟

به طور کلی ملاسما یک حالت بحرانی از حضور لک بر روی پوست صورت می باشد. در این بیماری لک ها به صورت صفحات زاویه دار بر روی پوست صورت  مخصوصا در ناحیه گونه ها ، پیشانی و گاهی هم بالای لب ها دیده می شوند. معمولا افراد مبتلا به ملاسما از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری هستند و عوامل مختلفی می تواند این بیماری را تحریک کند تا خود را نشان دهد. عواملی مانند بارداری و تغییرات هورمونی آن، مصرف قرص های ضد بارداری ، یائسگی، استرس های طولانی مدت و همچنین تابش آفتاب چه اشعه ی فرابنفش و چه اشعه ی نور مرئی به شدت می تواند بر روی این بیماری تاثیرگذار باشد.

• چه کسانی بیش تر در معرض ابتلا به ملاسما هستند؟

افراد با پوست تیره و چرب تر نسبت به افراد با پوست روشن بیش تر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. به همین دلیل اگر پوست چرب و تیره ای دارید هیچ وقت از ضد آفتاب فاصله نگیرید.

• درمان ملاسما

در ابتدا بهتر است این موضوع را روشن کنم که متاسفانه هیچ درمان قطعی برای ملاسما وجود ندارد. درمان هایی وجود دارد که شما با استفاده از آن ها می توانید لک های صورت خود را تا حد زیادی محو کنید. اما ممکن است با گذشت زمان و یا  در معرض تابش خورشید قرار گرفتن این لک ها با قدرت بیش تر به حالت اولیه خود بازگردند.

موضوع بعدی که باید دررابطه با ملاسما بدانیم این است که برای این بیماری درمان با استفاده از یک ماده وجود ندارد و شما باید از مجموعه ای از درمان ها استفاده کنید. هرگزاین انتظار را نداشته باشید که با مصرف یک نوع ماده ی موثر به بهترین نتیجه دست پیدا کنید.

به طور کلی می توان گفت کلیدی ترین درمان برای این بیماری، استفاده از عوامل روشن کننده و موادی هست که به محافظت از پوست در برابر اشعه فرابنفش کمک کنند.

مواد موثر با خاصیت روشن کنندگی همه دارای یک هدف هستند و آن از بین بردن لک هاست. دراین بین ممکن است مکانیسم عمل این مواد با یکدیگ هم متفاوت باشد. به همین دلیل در ابتدا گفته شد که برای درمان ملاسما از چند نوع ماده ی موثر باید استفاده شود. ممکن است علاقه داشته باشید با لیزر به جنگ با ملاسما بروید اما پیشنهاد من به شما شروع اهسته اما پیوسته است. زیرا اگر به سراغ روش هایی بروید که باعث لایه برداری زیاد پوست و حساسیت آن شود، به میزان شدید تر دچار هایپرپیگمنتیشن (لک های تیره) بعد از التهاب می شوید.

در زیر لیستی از بهترین و کارآمدترین موادی که این روزها در درمان ملاسما استفاده می شود را مورد بررسی قرار می دهیم.

1. هیدروکینون: برای سال ها هیدروکینون روش اصلی درمان برای هایپرپیگمنتیشن پس از التهاب و ملاسما بوده است. هیدروکینون اثر رنگ‌زدایی خود را با مهار تیروزیناز نشان می دهد و در حقیقت مسدود کننده موثر تیروزیناز می باشد. آنزیم تیروزیناز یکی از موثرترین موارد در تولید رنگدانه ملانین است. تاثیر این ماده بر کاهش فعالیت آنزیم تیروزیناز بالای 90 درصد است. این ماده خود به عنوان نماینده انحصاری روشن کننده می تواند عمل کند و لی معمولا از سایر مواد مثل ترتینوئین ، گلیکولیک اسید، لاکتیک اسید، کوجیک اسید و آزلائیک اسید هم در کنار این ماده برای اثربخشی بیش تر استفاده می شود . هیدروکینون امروزه در غلظت های 2 درصد بدون نسخه در دسترس است. با نسخه شما به غلظت های 4 درصد هم دسترسی خواهید داشت اما با تحریک بیش تر و عوارض جانبی مانند قرمزی پوست بعد از استفاده که می تواند آزاردهنده باشد. یکی از نگرانی های اصلی FDA ، عوارض جانبی ناشی از مصرف طولانی مدت موضعی هیدروکینون می باشد که به اگزوژنوس اکرونوزیس شهرت دارد. این بیماری به صورت لک های آبی متمایل به سیاه در محل مصرف موضعی هیدروکینون ایجاد می شود. معمولا در افرادی دیده شده است که از محصولات نسخه ای با در صد 4 و حتی بالاتر هیدروکینون در مدت زمان طولانی استفاده کرده اند. هیچ وقت از هیدروکینون به همراه بنزیل پروکساید استفاده نکنید. استفاده از هیدروکینون در دوران بارداری ممنوع می باشد. اگر خیلی علاقمند به مصرف این ماده هستید، سعی کنید حتما دوره های کوتاه مدت از این ماده استفاده کنید و بین این دوره ها به خودتان استراحت دهید. لطفا در زمان استفاده از این ماده ضد آفتاب را فراموش نکنید تا هیچ التهابی را تجربه نکنید.
   1. آزلائیک اسید : آزلائیک اسید 20 درصد را روزی 2 بار بر روی پوست خود به صورت موضعی بمالید. تحقیقات نشان داده اند که تاثیر این ماده با تاثیر هیدروکینون برابری می کند و عوارض جانبی این ماده بسیار کم تر از هیدروکینون است. همچنین برعکس هیدروکینون از آزلائیک اسید در دوران بارداری هم می توانید استفاده کنید. مدت زمان استفاده از این ماده محدودیت ندارد و شما تا هر زمان که احساس خوبی به این ماده دارید می توانید به مصرف ادامه دهید.  این ماده همچنین در درمان آکنه و رزاسه هم بسیار تاثیرگذار می باشد.آزلائیک اسید در پروسه ی درمان خود نه تنها میزان فعالیت آنزیم تیروزیناز را کاهش می دهد، همچنین می تواند بر آنزیم های موجود در میتوکندری هم تاثیر بگذارد و به همین دلیل  می تواند جلوی رشد ملانوسیت های اضافی را بگیرد. آزلائیک اسید توسط یک مخمر که به صورت طبیعی بر روی پوست زندگی می کند به نام مالسیزیا نیز تولید می شود و به صورت طبیعی بر روی پوست وجود دارد. این ماده خاصیت ضد التهابی قوی دارد و به شما کمک می کند قرمزی پوست خود را کاهش دهید

3. متی مازول : متی‌مازول یا تیامازول دارویی است که در قالب قرص معمولا برای پرکاری تیروئید تجویز می شود. معمولا متخصصان پوست این قرص را خرد کرده و در قالب کرم در درمان ملاسما استفاده می کنند که فوق العاده تاثیرگذار است. مکانیسم این ماده به این صورت است که مانع فعالیت آنزیم پروکسیداز می شود که در سنتز ملانین دخیل می باشد و به این طریق مانع از تولید ملانین بیش از حد می شود.همچنین شواهد نشان داده است که این ماده قرمزی بیش از حد پوست که در اثر آفتاب ایجاد می شود را به شدت کاهش می دهد. از جمله مواردی که ملاسما را به شدت تحریک می کند نور خورشید و گرما می باشد. زیرا نور خورشید و گرمای ناشی از آن می توانند تاثیر زیادی بر روی رگ های خونی پوست داشته باشند. در بیماری ملاسما این رگ ها نقش حیاتی بازی می کنند زیرا می توانند عوامل ایجاد لک را تغذیه کنند. یکی از درمان های بدون عارضه ، ارزان قیمت و در عین حال اثرگذار در درمان ملاسما ، متی مازول می باشد.

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که مصرف این ماده به صورت موضعی بر روی تیروئید من تاثیر گذار می باشد؟ خیر، نگران نباشید. این ماده مولکول های بزرگی دارد و همین بزرگی سایز، جذب عمیق این مواد و ورود این ترکیب به داخل بدن و تاثیر بر تیروئید و هورمون هاو عملکرد آن ها راغیر ممکن می کند.

4. ترانگزامیک اسید: ترانگزامیک اسید دارویی است که برای جلوگیری از خون ریزی شدید از آن استفاده می شود. اما وقتی در میزان کم تری فرموله می شود بسیار بر روی ملاسما تاثیر گذار است. ترانگزامیک اسید می تواند تولید رنگدانه را با کاهش عوامل التهابی مانند پروستاگلاندین و  آراشیدونیک اسید، کاهش دهد. زیرا آزاد شدن عوامل التهابی باعث تحریک تولید میزان رنگدانه ها می شود.تبدیل پلاسمینوژن به پلاسمین را مسدود می‌ کند و اثرات ناشی از آن، باعث مهار سنتز پروستاگلاندین و سایر عوامل دخیل در بروز ملاسما می ‌شود.

شما می توانید برای درمان ملاسما تا 3 – 12ماه روزی دوبار از این ماده به صورت خوراکی استفاده کنید. بعد از این مدت اثرات مصرف را احساس خواهید کرد و می توانید مصرف را متوقف کنید تا زمانی که احساس کردید ملاسما دوباره بازگشته است. در ابتدا گفتیم که ترانگزامیک اسید جلوی خونریزی را می گیرد، پس اگر مشکل لخته شدن خون  دارید و تحت درمان با داروهای ضد انعقاد خون هستید، هرگز از این درمان استفاده نکنید. همچنین این درمان برای دوران بارداری همانند هیدروکینون مناسب نیست. همچنین اگر ازمشکلات کلیوی، قلبی و ریوی رنج می برید، لطفا هرگز از این درمان استفاده نکنید. عوامل زیادی هستند که فرد را مستعد لخته شدن خون می کنند. مثلا سیگار کشیدن باعث می شود که فرد مستعد لخته شدن خون باشد. پس اگر سیگار میکشید ترانگزامیک اسید مصرف نکنید.

ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که مصرف ترانگزامیک اسید به صورت موضعی هم اثرگذار است؟ تعدادی تحقیق در این زمینه انجام شده است و اثبات کرده است که ترانگزامیک اسید موجود در کرم هم بر روی ملاسما تاثیر خوبی دارد. در یک تحقیق به میزان 3 درصد و در تحقیق دیگر به میزان 5 درصد از این ماده استفاده شد و هر دو مقداراستفاده شده تاثیر خوبی را در درمان ملاسما نشان دادند.

5. سیستئامین : بدن انسان به طور طبیعی این ماده را تولید می کند. متابولیسم اسید آمینه سیستئین، این ماده را تولید می کند. سیستئامین توانایی محافظت از سلول ها را دربرابر اشعه های خطرناک یونیزه کننده مانند اشعه ماورای بنفش دارد. همچنین این ماده سبب افزایش تولید گلوتاتیون در بدن می شود. گلوتاتیون یک آنتی اکسیدان فوق العاده قوی است که می تواند از سلول های شما در برابر رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو محافظت می کند. بسیاری از عوامل محیطی مانند گرما، نور فرابنفش و مرئی می توانند محرک شدیدی برای ملاسما باشند. پس این ماده محافظ قوی در برابر عوامل تحریک کننده ملاسما خواهد بود.

6. عصاره رومکس اکسیدنتالیس : یک ماده موثر گیاهی است که تعدادی تحقیق در رابطه با اثربخشی این گیاه بر روی ملاسما انجام شده است. این تحقیقات نشان داده اند که این ماده می تواند اثری مشابه با هیدروکینون داشته باشد. مکانیسم عمل این ترکیب تقریبا مشابه با سایر عوامل روشن کننده می باشد. این ماده فعالیت آنزیم تیروزیناز را کاهش میدهد و مانع از ترشح ملانین بیش از اندازه می شود. همچنین می تواند از انتقال ملانین های تولید شده توسط ملانوزوم جلوگیری کند. برای اثربخشی بهتر است از این ماده به میزان 3 درصد استفاده شود. در طی شبانه روز باید دوبار بر روی پوست مالیده شود تا تاثیر خود را نشان دهد. اثرات جانبی این ماده بسیار کم است ودردسته بی ضررترین مواد در درمان ملاسما قرار داده می شودو در معدود مواردی پوسته ریزی بسیار خفیفی مشاهده شده است. هنوز مطالعه ای برای بی خطر بودن این ماده در دوران بارداری و یا شیردهی انجام نشده است، پس برای احتیاط بهتر است در این دوران مصرف نشود.

دقت کنید اگر مستعد ابتلا به ملاسما هستید،شدیدا از آفتاب پرهیز کنید. ضدآفتاب را حتی در محیط ها بسته و در داخل منزل هم استفاده کنید. علاوه بر این مواد ، مواد موثری مانند نیاسینامید، رتینوئید، ویتامین سی، کوجیک اسید و .. نیز بر ملاسما تاثیر دارند که در یادداشت های بعدی به توضیح آن ها خواهم پرداخت.

 

دکتر فرناز فضلعلی– در این یادداشت می خواهم درباره ی مشکلی صحبت کنم که اکثر مردم از آن رنج می برند و بخش وسیعی از سوالاتی که از من پرسیده می شود در ارتباط با این موضوع است که راه های رهایی از آکنه چیست؟

همه حداقل در یک بازه ی زمانی کوتاه از آکنه رنج برده ایم و ممکن است این عارضه هنوز هم ادامه داشته باشد. پس در این مقاله همراه من باشید تا دلایل ایجاد آکنه و نحوه ی درمان آن را بررسی کنیم. با یادگیری دلایل ایجاد آکنه و چگونگی درمان در دام تبلیغات زیبایی و ترندها نخواهید افتاد و کنترل درمان پوست خود را در دست خواهید گرفت.

چربی

اولین دلیل ایجاد آکنه تولید چربی است. با شروع دوران بلوغ غدد ترشح کننده هورمون ها فعال می شوند و تستوسترون و سایر آندروژن ها به میزان زیاد ترشح می شوند. ترشح این هورمون ها بر روی غدد ترشح کننده چربی، اثر می گذارد و باعث فعالیت بیشتر این غده ها و تولید بیش تر چربی یا همان سبوم می شود. تولید بیش از حد سبوم اولین قدم در مسیر بروز آکنه است.

به عنوان مثال در سندرم تخمدان پلی کیستیک که یک اختلال هورمونی شایع است به دلیل افزایش تولید آندروژن، فعالیت غدد تولید سبوم افزایش می یابد و به همین دلیل در این اختلالات بروز آکنه بسیار مشاهده می شود.

در مرحله ی بعد از تولید سبوم، این چربی های اضافه باعث مسدود شدن منافذ پوست می شوند. از سوی دیگر افزایش سبوم باعث انسجام بیش تر کراتینوسیت ها یاهمان سلول های پوست می شوند. به هر میزان که سطحی ترین لایه ی پوست دارای سلول های بهم چسبیده با انسجام بیش تری باشد، پوسته ریزی سلول ها کم تر و گرفتگی منافذ بیش تر خواهد بود.

باکتری ها

در مرحله ی بعدی باکتری ها هم دلیل برای بروز آکنه خواهند بود. روی پوست همه ی ما باکتری هایی زندگی می کنند که به خودی خود باعث ایجاد آکنه نمی شوند. اما در برخی افراد که سبوم به صورت طوفانی ترشح می شود و کراتینوسایت ها انسجام بیشتری دارند و منافذ مسدود می شوند، باکتری ها می توانند مشکل ساز شوند. مثلا باکتری پروپیونی آکنه در منافذ مسدود زندگی می کند و از سبوم به عنوان سوخت مورد نیاز استفاده می کند و در اینجا التهاب ایجاد می شود. سیستم ایمنی بدن ما متوجه حضور باکتری ها در منافذ و مصرف سبوم توسط آن ها می شود درنتیجه میلیون ها موج التهابی صادر می کند.

پس به طور کلی می توان گفت در بروز آکنه در نتیجه اختلالات هورمونی، ترشح سبوم افزایش می یابد و منافذ بسته می شوند. همچنین در اثر ترشح بالای سبوم چسب بین سلول های پوستی محکم تر می شود و بسته شدن منافذ و سپس رشد غیر طبیعی باکتری ها و درنهایت التهاب را خواهیم داشت.

راه های درمان

برای درمان آکنه باید دقت کنید که ماده ی موثر و درمانی را انتخاب کنیم که یکی از این مراحل را متوقف کند. برای مثال انتظار نداشته باشید که با مصرف هیالورونیک اسید آکنه های خود را درمان کنید، زیرا استعمال این ماده ی موثر هیچ گونه درمانی برای آکنه نخواهد داشت.

پس انتخاب ماده ی موثر مناسب می تواند باعث توقف یکی از مراحل بروز آکنه باشد.

نیاسینامید، روغن درخت چای و راکوتان

انتخاب ماده ی موثر برای توقف قطعی تولید سبوم سخت است. زیرا این فرآیند به دلیل دخالت هورمون ها بسیار پیچیده است. اما می توان گفت یکی از مواد موثر مناسب برای متعادل کردن ترشح سبوم، نیاسینامید است. البته لازم به ذکر است که نیاسنامید ممکن است در بعضی افراد تولید سبوم را کاهش دهد و در بعضی دیگر اثری نداشته باشد. دیگر ماده ی موثر در متعادل کردن ترشح چربی روغن درخت چای است.  پس دو ماده ای که برای کاهش تولید سبوم به صورت موضعی به شما پیشنهاد می کنم؛ نیاسینامید و روغن درخت چای است.

همچنین برای کاهش سبوم از راکوتان (ایزوترتینوئین) هم می توان استفاده کرد که نیاز به نسخه پزشک دارد و به صورت قرص مصرف می شود.

سالیسیلیک اسید

ماده ی موثر بعدی سالیسیلیک اسید است. سالیسیلیک اسید به منافذ شما نفوذ می کند و منافذ را از شر چربی های اضافی خلاص می کند اما بر روی کمتر شدن ترشح چربی اثری ندارد.

از شستن بیش از حد و اسکراب کردن پوست خود دوری کنید. زیرا سیستم طبیعی دفاع بدن و پوست در برابر خشکی و آسیب زیاد ترشح بیش تر سبوم خواهد بود.

پرهیز از مصرف تونرها و محلول های بر پایه الکل

از تونرها و محلول های قابض که بر پایه الکل است، اجتناب کنید. این ترکیبات التهاب ایجاد می کنند و ترشح چربی پوست را افزایش می دهند.

برای درمان انسداد منافذ پوست خوشبختانه انتخاب های بسیار بیشتری وجود دارد.

رتینوئید

اولین و بهترین ماده ای که در اینجا می توان پیشنهاد داد خانواده ی محبوب رتینوئید است. اعضای خانواده ی رتینوئید می توانند انسجام بین سلول های مرده پوست را کاهش دهند و با افزایش پوسته ریزی از روی هم تلنبار شدن سلول ها و در نتیجه مسدود شدن منافذ جلوگیری کنند. از سوی دیگر رتینوئیدها در کاهش التهاب اثرگذاری خوبی دارند. درحقیقت رتینوئیدها موادی چند کاربردی هستند و در درمان آکنه هم از طرق های مختلف می توانند مانع از بروز آکنه شوند. درباره ی رتینوئیدها این موضوع را در نظر داشته باشید که این مواد به علت افزایش در سرعت گردش سلولی، پوسته ریزی لایه ی شاخی را افزایش می دهند و پوسته پوسته شدن و تحریکات پوستی فقط تا مدتی ممکن است شما را آزار بدهند. بعد از مدتی که پوست به این سرعت گردش سلولی عادت می کند، پوسته ریزی و تحریکات و خشکی پوست هم متوقف خواهد شد.

مواد بعدی در درمان انسداد منافذ شامل گلیکولیک اسید( آلفا هیدروکسی اسید) و سالیسلیک اسید (بتا هیدروکسی اسید) است. از سایر آلفا هیدروکسی اسیدها مانند مندلیک اسید و لاکتیک اسید هم می توان برای این کار استفاده کرد.

برای مرحله ی از بین بردن باکتری ها نیز مواد موثر مخصوصی وجود دارد. بعضی از آن ها قابل استفاده به صورت موضعی و بعضی دیگر برای استفاده خوراکی هستند. استفاده از سالیسیلیک اسید علاوه بر کمک به رفع انسداد منافذ می تواند مانع رشد باکتری ها نیز شود.

ماده ی موثر بعدی بنزوئیل پروکساید  می باشد که به صورت موضعی در درمان آکنه استفاده می شود و بهتر است به صورت هدفمند بر روی نقاطی که دارای جوش هستند قرار داده شود. پس از استفاده از این ماده امکان لکه دار شدن لباس و حوله و وسایل شخصی شما وجود دارد اما نتیجه ای که خواهید دید ارزش این خسارت ها را دارد.  خاصیت آنتی باکتریال بنزوئیل پروکساید به قدری بالاست که تقریبا می توان گفت هیچ باکتری توان مقاومت در برابر این ماده را ندارد. البته تمام اسیدهایی که در بالا نام بردیم مانند سالیسیلیک اسید، گلیکولیک اسید و آزلائیک اسید نیز تا حدودی خاصیت آنتی باکتریال دارند و می توانند در نابودی باکتری های موجود در منافذ کمک بزرگی کنند.

نیاسینامید

اگر آکنه ی شما در مرحله ی التهاب باشد برای درمان آن چه می توان کرد؟ در این مرحله من به شما نیاسینامید را پیشنهاد می دهم. نیاسینامید ماده ی ضد التهابی بسیار قوی و ضد قرمزی می باشد. بعضی از افراد زردچوبه را هم پیشنهاد می دهند. می توانم بگویم زردچوبه هم خاصیت ضد التهاب دارد و بر روی بعضی  افراد نه همه ی افراد تاثیرگذاری خوبی نشان داده است. در آسیا این ماده محبوبیت خیلی زیادی دارد و این روزها تحقیقات نشان داده است که این ماده خاصیت ضد باکتریایی، ضد التهاب و ضد آکنه را همراه با هم دارد و می تواند در محصولات پوستی نتایج فوق العاده ای را به بار بیاورد. ماده ی بعدی باز هم رتینوئید است که می توان گفت ضد التهاب خوبی فوق العاده ای است.

 

5 درمانگر اثرگذار در درمان آکنه

در پایان این نوشتار به طور خلاصه می توان گفت که برای رفع آکنه های معمول می توانید از ماده هایی هچون رتینوئید، سالیسیلیک اسید، بنزوئیل پروکساید و آزلائیک اسید بهره برد.